قاره آفریقا سرزمین فرصت‌های تحول آفرین

محمود بازاری
مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالای سازمان توسعه تجارت ایران

برخی آمارهای جهانی نشان می‌دهد بخشی از کالاهای صادراتی ایران به ترکیه و امارات و حتی اروپا از طریق صدور مجدد راهی قاره آفریقا می‌شود. با نگاهی به سبد واردات کالایی قاره آفریقا از ایران، مصر طی سال‌های اخیر دارای رتبه اول و با فاصله بسیار زیادی از سایر کشورهای هدف ایران در این قاره، مقصد کالاهای صادراتی ایران براساس آمارهای منتشره گمرک بوده است. سایر بازارهای آفریقایی در شرق، غرب و جنوب این قاره کهن سهم کمی از صادرات ایران را به خود اختصاص می‌دهند. چرایی این موضوع دلایل متنوعی دارد که شاید لازم باشد در مجال مناسبی به تفصیل مورد واکاوی قرار گیرد، لیکن به‌طور اجمال مهم‌ترین عوامل دور ماندن اقتصاد و تولیدات ایران از بازارهای ناب آفریقایی را بیان می‌کنیم:

1- بازار آفریقا با داشتن حدود یک میلیارد نفر جمعیت و مهیا نبودن بسیاری از زیرساخت‌های تولیدی و خدماتی هنوز بازار بکری برای فروش کالاهای نهایی است و لازمه فروش کالای ایرانی، حضور مستقیم شرکت‌ها و تولیداتشان در بازارهای محلی آفریقا است.

2- کمک به سازماندهی زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی در آفریقا برای معرفی کالاهای ایرانی در قالب اجرای پروژه‌های عام‌المنفعه توسط دولت و بخش خصوصی کشورمان به منظور علاقه‌مند شدن مصرف‌کنندگان این بازارها ضروری است.

3- شرکت‌های ایرانی باوجود تاریخچه حضور طولانی برخی اقوام ایرانی در شرق و شمال شرق قاره آفریقا و مراودات تجاری آنها با ایران به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، به‌صورت هدفمند و برنامه‌ریزی شده نبوده است.

4- زیرساخت‌های لجستیکی میان ایران و قاره آفریقا به‌طور منظم و با هدف کسب سهم مناسب از بازار قاره آفریقا در دو محور صادرات و واردات آماده و فراهم نیست و کماکان مسیرها و شبکه‌های حمل‌ونقلی، مبادلات بانکی و روادید متقابل با مشکلات و کمبودهای جدی مواجه است.

5- ایران در استراتژی کلان حضور در قاره آفریقا به سهم اقتصادی این موضوع توجه لازم را نکرده است، در صورتی که این محور اصولی، مهم‌ترین عامل توسعه شبکه تعاملی ایران در قاره آفریقا در سایر زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. از این‌رو با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای نهادهای بین‌المللی و کشورهای پیشرو در قاره آفریقا به‌ویژه در موضوع سرمایه‌گذاری در همه جوانب که نیاز مبرم قاره آفریقا در دو دهه آینده خواهد بود، لازم است سیاست تجاری و دیپلماسی سیاسی کشورمان در یک اقدام مشترک و برنامه اجرایی هدفمند برای حضور در بازار آفریقا به جمع‌بندی رسیده و با حمایت مجلس و به‌خصوص دولت، برنامه‌های عملیاتی مناسب برای توسعه سرمایه‌گذاری و انجام مبادلات تجاری مشترک با کشورهای آفریقایی در شرایط پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی را برنامه‌ریزی کنند. اولویت مهمی که در این راستا بسیار اثرگذار خواهد بود برنامه‌ریزی برای پذیرش هیات‌های تجاری و اقتصادی از قاره آفریقا است که امید می‌رود طی روز‌های آینده با پذیرش هدفمند هیات اقتصادی کشور آفریقای جنوبی در کشورمان، شاهد آغاز روند هوشمندانه‌ای برای بهره‌مندی دو طرف از فرصت‌های متقابل باشیم.