رتبه‌بندی برترین بنگاه‌های تجاری و صنعتی قدمتی 18 ساله در کشور دارد؛ اوایل بهمن نیز قرار است فهرست جدید شرکت‌های برتر از سوی سازمان مدیریت صنعتی معرفی شود. براساس ارزیابی صورت گرفته در سال جاری همانند سال گذشته سرلیست 500 شرکت برتر به شركت‌هاي حوزه خدمات مالي مانند بانك‌ها و شركت‌هاي بيمه‌اي اختصاص دارد؛ به‌طوری که این شرکت‌ها در مقايسه با شركت‌هاي توليدي از نظر رشد فروش وضعيت بهتري دارند. تولید اطلاعات یکی از اهدافی است که در ارزیابی بنگاه‌های اقتصادی مدنظر قرار گرفته است. مجری انتخاب شرکت‌های برتر ایران معتقد است رتبه‌بندی شرکت‌ها به شفاف‌سازی فضای کسب و کار و ایجاد رقابت بين بنگاه‌های اقتصادی کمک مي‌كند. استفاده از شاخص فروش برای ارزیابی شرکت‌ها روشی است که بسیاری از کشورها از آن برای ارزیابی شرکت‌های خود استفاده می‌کنند و در این میان می‌توان به دو کشور آمریکا و ترکیه اشاره کرد؛ دو کشوری که در ارزیابی شرکت‌های برتر خود از رتبه‌بندی فورچون 500 استفاده می‌کنند و می‌توان در بررسی وضعیت شرکت‌های داخلی از تجربیات این دو کشور استفاده کرد. به گفته فعالان اقتصادی، شرکت‌های داخلی اختلاف درآمد بسیاری با شرکت‌های آمریکایی دارند و این اختلاف با توجه به بزرگی اقتصاد این کشور طبیعی است، اما شرکت‌های داخلی از لحاظ اقتصادی به ترکیه نزدیک‌ترند به همین دلیل هم تجربیات این کشور برای ارزیابی مدنظر قرار گرفته است. از سوی دیگر علاوه بر درآمد با ارزیابی این کشورها امکان آشنایی با رشته‌های صنعتی نیز فراهم می‌شود و امکان بررسی روند فعالیت این رشته برای تولیدکنندگان داخلی فراهم می‌آید. درباره نحوه ارزیابی شرکت‌های برتر در سال 95 گفت‌وگویی داشتیم با مجید درویش، مجری انتخاب شرکت‌های برتر ایران که در ادامه می‌خوانید:
رتبه‌بندي شرکت‌های برتر نوزدهمین سال خود را سپري مي‌كند، طی این سال‌ها شاخص‌های ارزیابی چه تغییراتی داشته است؟
رتبه‌بندی شرکت‌های برتر از سال 1377 با معرفی 100 شرکت با استفاده از شاخص «ميزان فروش» شروع شد و طی سال‌هاي بعد به تعداد شركت‌هاي مورد ارزيابي افزوده شد و در حال حاضر نیز سالانه 500 شرکت به‌عنوان شرکت‌هاي برتر معرفی می‌شوند. علاوه بر افزايش تعداد شرکت‌های موردارزيابي، طی این مدت، شاخص‌های ارزیابی شرکت‌ها نیز افزایش یافته و هم اکنون علاوه بر شاخص فروش، شاخص‌های دیگر نیز برای ارزیابی در نظر گرفته می‌شوند.
شاخص‌های مدنظر برای ارزیابی شرکت‌ها در حال حاضر به چه تعداد رسیده است؟
شاخص اصلی برای ارزیابی شرکت‌های برتر همچنان شاخص ميزان فروش شرکت‌ها است که مجله فورچون نیز از این شاخص برای معرفی 500شرکت برتر دنيا استفاده می‌کند. علاوه بر این شاخص، در رتبه‌بندي شركت‌هاي برتر ايران، 500 شرکت برتر با شاخص‌های دیگر نیز ارزیابی می‌شوند که با توجه به شاخص‌هایي که در سال جاري به شاخص‌های قبلی افزوده شده است، مجموع شاخص‌ها به 33 شاخص رسیده است.
در سال جاری چه شاخص هايی برای ارزیابی شرکت‌ها به شاخص‌های قبلی افزوده شده است؟
در سال جاري شاخص‌های بهره‌وری به شاخص‌های قبلی اضافه شده است که از مجموع شاخص بهره‌وری، چهار شاخص بهره‌وری کل، بهره‌وری کل عوامل، شاخص بهره‌وری نیروی انسانی و شاخص بهره‌وری سرمایه به شاخص‌های قبلی اين رتبه‌بندي افزوده شده است.
شاخص‌های جدید چه تاثيری در رتبه‌بندی 500 شرکت برتر دارد؟
به لحاظ روش‌شناسي اين رتبه‌بندي، ارزيابي 500 شركت براساس هر شاخصي، مجزا از شاخص ديگر انجام مي‌شود و شركت‌ها براساس هر شاخص، در جداول جداگانه رتبه‌بندي مي‌شوند. به عبارت ديگر، هر شركت براساس يك شاخص از 33 شاخص، رتبه مشخصي دارد و در شاخص ديگر، رتبه ديگري را كسب مي‌كند.
با توجه به اظهارات شما دليل ارزيابي شركت‌ها با شاخص‌هاي جديد چيست؟
هر شاخص استفاده خاص خود را دارد و اين امكان را به كارشناسان مي‌دهد تا شركت‌ها را علاوه بر شاخص فروش در شاخص‌هاي ديگر نيز ارزيابي كنند. به‌طور مثال شاخص «ميزان سود» وضعيت شركت‌ها را از نظر سودآوري نشان مي‌دهد، يا مثلا شاخص «ميزان صادرات»، ميزان ارزآوري شركت‌ها را با هم مقايسه مي‌كنند. شاخص‌هاي جديد اضافه شده در سال جاري يعني شاخص‌هاي بهره‌وري نيز وضعيت بهره‌وري در شركت‌ها را نشان مي‌دهد. بار ديگر يادآور مي‌شوم كه در اين رتبه‌بندي، هر شركت فقط يك رتبه ندارد بلكه به تعداد شاخص‌هاي مورد ارزيابي يعني 33 شاخص، 33 رتبه دارد.
آیا برای افزایش تعداد شرکت‌های فهرست 500 شركت برنامه‌اي دارید؟
در حال حاضر برنامه‌اي براي افزايش تعداد شركت‌هاي فهرست نداريم. معرفي اين تعداد شركت يعني 500 شركت، اين فايده را نيز دارد كه امكان مقايسه 500 شركت بزرگ ايراني را با 500 شركت برخي كشورهاي ديگر كه رتبه‌بندي مشابه را دارند فراهم مي‌كند. مانند مقايسه با 500 شركت بزرگ تركيه و 500 شركت بزرگ آمريكا.
برخی از شرکت‌ها از ضعف در روند اطلاع‌رسانی برای ثبت‌نام در ارزیابی گلایه دارند، روند اطلاع‌رسانی به چه شکل صورت می‌گیرد؟
هر سال در تیرماه، فراخوان ثبت نام برای حضور در این ارزیابی منتشر می‌شود و این امکان به وجود می‌آید تا شرکت‌ها برای ارزیابی ثبت‌نام کنند. علاوه بر فراخوان عمومي، اسامي تعداد زیادی از شرکت‌ها در بانک اطلاعاتی اين رتبه‌بندي موجود است که با آنها براي حضور در رتبه‌بندي، مكاتبه مي‌كنيم. البته تمام شرکت‌ها شرایط حضور در این ارزیابی را ندارند، زيرا حداقل ميزان فروش آنها باید سالانه 20 میلیاردتومان باشد كه شرکت‌های کوچک چنین درآمد سالانه‌اي ندارند.
آیا برنامه‌ای برای تغییر حداقل «ميزان فروش» برای حضور شرکت‌ها در اين رتبه‌بندي دارید؟
فعلا برنامه‌ای برای تغییر اين عدد نداریم و این امر به اوضاع کسب و کار بنگاه‌هاي اقتصادي بستگی دارد و به دلیل اینکه در سال‌های اخیر، شرکت‌ها رونق چندانی را تجربه نکرده‌اند و میزان فروش آنها افزایش نداشته است 20 میلیارد تومان ثابت مانده و این تغییر در سال‌های آینده و در صورت بازگشت رونق به شرکت‌ها اعمال خواهد شد.
ارزیابی‌های صورت‌گرفته در مورد سال مالي 93 نسبت به سال مالي 92 نشان‌دهنده عدم رشد واقعي فروش شرکت‌ها بود، آيا این روند در سال مالي 94 تغییری کرده است؟
اين روند در سال مالي 94 بدتر شده است، يعني شاخص رشد فروش شركت‌ها در سال مالي 94 نسبت به شاخص رشد فروش در سال 93 افت زيادي داشته است. به بيان دقيق‌تر، رشد فروش صد شركت اول در سال 93 به قيمت‌هاي جاري 3/ 18 درصد و رشد فروش صد شركت اول در سال 94 برابر با 4/ 0 درصد بوده است.
سوالی که مطرح می‌شود این است که این ارزیابی‌ها تا چه میزان می‌تواند به رشد اقتصادی کشور کمک کند؟
هدف اصلی ما از این رتبه‌بندی تولید اطلاعات در مورد بنگاه‌های اقتصادی است که از این اطلاعات مسوولان و سیاست‌گذاران اقتصادي و صنعتي كشور می‌توانند استفاده کنند و آنچه مسلم است این رتبه‌بندي به شفاف‌سازی فضای کسب و کار و ایجاد رقابت بين بنگاه‌های اقتصادی کمک مي‌كند. از سوی دیگر، ما در اين رتبه‌بندي، بنگاه‌های اقتصادي بزرگ را مدنظر قرار داده‌ایم، زيرا این بنگاه‌ها بیشترین اثرگذاری در اقتصاد کشور را دارند و با وجود اینکه تمام شرکت‌ها را در برنمی‌گیرد، اما می‌توان گفت بخش اعظمی از اقتصاد کشور متاثر از این 500 شرکت است.
شركت‌هاي حاضر در اين رتبه‌بندي چه استفاده‌هايي از آن دارند؟
نخست اينكه قرار گرفتن در فهرست رتبه‌بندي IMI-100 موجب ارتقاي برند شركت مي‌شود. ديگر اينكه اين شركت‌ها علاوه بر اينكه از جايگاه خود ميان 500 شركت بزرگ كشور آگاه مي‌شوند، جايگاه خود در گروه صنعتي مربوط و بين شركت‌هاي هم‌رشته را تشخيص مي‌دهند. بسياري از شركت‌هاي حاضر در اين رتبه‌بندي، از گزارش‌ها و اطلاعات توليد شده در اين رتبه‌بندي در برنامه‌ريزي‌هاي كوتاه‌مدت و ميان‌مدت خود استفاده مي‌كنند.
مقايسه اطلاعات مربوط به 500 شركت برتر ايران در سال‌هاي گذشته با اطلاعات 500 شركت برتر تركيه و آمريكا نشان مي‌دهد فروش شركت‌هاي بزرگ آمريكا چند برابر فروش شركت‌هاي بزرگ ايراني است و شركت‌هاي بزرگ تركيه و شركت‌هاي ايران از نظر ميزان فروش تا حدودي نزديك هستند، آيا در ارزيابي جديد اين وضعيت تغيير كرده است؟
تفاوت زياد ميزان فروش شركت‌هاي بزرگ آمريكا و شركت‌هاي بزرگ ايران با توجه به اقتصاد پيشرفته آمريكا قابل درك است. در مورد مقايسه شركت‌هاي بزرگ ايران و تركيه هم در ارزيابي امسال تغيير چنداني نسبت به ارزيابي هاي گذشته مشاهده نمي‌شود. دليل انتخاب شركت‌هاي اين دو كشور براي مقايسه با شركت‌هاي بزرگ ايراني اين است كه دراين دو كشور هم رتبه‌بندي 500 شركت برتر مشابه رتبه‌بندي ما و با همين روش وجود دارد و اطلاعات آنها نيز در دسترس است. مقايسه شركت‌هاي ايراني با شركت‌هاي اين دو كشور اطلاعات و تحليل‌هاي مفيدي در اختيار ذي‌نفعان رتبه‌بندي IMI-100 قرار مي‌دهد.
وضعیت قرارگیری 500 شرکت در جدول رتبه‌بندي براساس شاخص «ميزان فروش» چگونه است؟
به‌طور كلي مي‌توان گفت كه در رتبه‌بندي سال جاري كه عملكرد سال مالي 94 را ارزيابي كرده است، شركت‌هاي حوزه خدمات مالي مانند بانك‌ها و شركت‌هاي بيمه‌اي در مقايسه با شركت‌هاي توليدي از نظر رشد فروش وضعيت بهتري دارند. يعني در حالي كه شركت‌هاي حوزه خدمات مالي از نظر شاخص فروش (درآمد) نسبت به سال مالي (93) رشد داشته‌اند، بسياري از شركت‌هاي توليدي افت فروش داشته‌اند.
اگر 500 شركت برتر را به 5 دسته صدتايي تقسيم كنيم، از نظر «ميزان فروش»، سهم هر دسته صدتايي چقدر است؟
سهم اين دسته‌هاي صدتايي در سال مالي 94 تقريبا مانند سال‌هاي گذشته است. يعني حدود 85 درصد از كل فروش 500 شركت متعلق به صد شركت اول است و سهم صد شركت دوم حدود 9 درصد و 300 شركت بعدي مجموعا حدود 6 درصد سهم دارند.