سیدحسین هاشمی در ادامه سخنان خود، با اشاره به بازگشایی روابط اقتصادی ایران با کشورهای دیگر در دوره پسابرجام و امضای قرارداد همکاری ایران با شرکت هواپیماسازی بوئینگ و نیز قرارداد جدید فروش نفت ایران به ژاپن، افزود: نشانهها حاکی از آن است که برخلاف جوسازیهای اخیر علیه برجام، مناسبات اقتصادی کشور رفتهرفته در حال بازگشایی است و توافقات صورت گرفته اخیر نیز باعث شده دیوار بدبینیها فرو بریزد. رئیس شورای گفتوگوی دولت و بخشخصوصی سپس تاسیس و راهاندازی مراکز تجاری ایران در کشورهای آسیایمیانه، همچنین روسیه را گامی در جهت تقویت بازارهای صادراتی ایران در این منطقه عنوان کرد و از بخشخصوصی و اتاق بازرگانی خواست برای تشکیل این مراکز تجاری، تلاش بیشتری داشته باشند.
بررسی ظرفیتهای صادراتی ایران به کشورهای ترکیه و پاکستان، موضوعی بود که در ادامه این جلسه از سوی معاون بررسیهای اقتصادی اتاق تهران مطرح شد. مریم خزاعی گفت: بررسی کالاهای عمده صادراتی از ایران به این دو کشور نشان میدهد که 87 درصد صادرات ایران به ترکیه را کالاهای واسطهای و 13 درصد نیز کالاهای مصرفی تشکیل میدهد و این میزان برای پاکستان نیز به ترتیب 78 درصد و 22 درصد است و این در حالی است که میزان صادرات کالاهای سرمایهای از ایران به این دو کشور نزدیک به صفر است. وی همچنین بیشترین محصول صادراتی ایران به ترکیه را «روی» و به پاکستان را «قیر نفت» عنوان کرد و افزود: طی سال 1394 معادل 198 قلم کالای جدید از ایران به ترکیه صادر شد که ارزش آن 53 میلیون دلار بود و در همین سال نیز به پاکستان 100 قلم کالای جدید به ارزش 33 میلیون دلار صادرات شد.
معاون بررسیهای اقتصادی اتاق تهران در ادامه، گزارش خود را بر مبنای تعرفه کالاهای صادرشده از ایران به این دو کشور تشریح کرد و افزود: آمار گمرک نشان میدهد طی سال 94 تعداد 771 قلم کالا به ارزش 31/ 1 میلیارد دلار و با قیمت متوسط 3/ 805 دلار به ازای هر تن از ایران به ترکیه صادر شده است و این میزان برای کشور پاکستان نیز به تعداد 417 قلم و ارزش 635 میلیون دلار و متوسط قیمت 420 دلار به ازای هر تن بوده است. خزاعی سپس تراز تجاری ایران با این دو کشور را طی سال 1394، به میزان منفی یک میلیارد و 681 میلیون دلار با ترکیه و مثبت 409 میلیون دلار با کشور پاکستان عنوان کرد و گفت: براساس توافقنامه تجارت ترجیحی ایران با این دو کشور، کالاهای صادراتی ایران به ترکیه که مشمول تخفیف تعرفهای بین 15 تا 100 درصد است، شامل 140 ردیف تعرفه میشود که در سال 94، تنها 30 ردیف تعرفه صادراتی مشمول تخفیفات تعرفهای شده است.
به گفته وی، کالاهای صادراتی ایران به پاکستان که مشمول تجارت ترجیحی است، شامل 338 ردیف تعرفه میشود که از تخفیف تعرفهای 5 تا 30 درصد برخوردار است. وی اظهار کرد که طی سال 94، از این میزان 238 ردیف تعرفهای از ایران به پاکستان صادر شده است. خزاعی در ادامه به شاخص مزیت نسبی آشکار شده در صادرات ایران به این دو کشور اشاره کرد و افزود: این شاخص، عملکرد صادراتی هر کشور را از طریق مقایسه سهم هر کالا در صادرات آن کشور با سهم همان کالا از صادرات جهان ارزیابی میکند که از میان کالاهای عمده وارداتی ترکیه طی سالهای 2013 تا 2015 برابر 8 ردیف تعرفهای وجود دارد که ایران در سال 2014 در آنها دارای مزیت نسبی صادراتی بوده است. از میان کالاهای عمده وارداتی پاکستان نیز 3 ردیف تعرفهای وجود دارد که ایران در سال 2014 در آنها دارای مزیت نسبی صادراتی به این کشور بوده است. وی در ادامه به برخی پیشنهادهای بهدست آمده از سوی اتاق تهران در زمینه مزایای تجارت با دو کشور ترکیه و پاکستان اشاره کرد و گفت: در برخی گروههای کالایی، متوسط قیمت وارداتی کشور هدف از متوسط قیمت صادراتی ایران بالاتر و نرخ حقوق ورودی کشور هدف از نرخ حقوق ورودی مقاصد صادراتی ایران پایینتر است، اما همچنان نیاز وارداتی آن کشور از طریق سایر کشورها تامین میشود، از اینرو، با لحاظ کردن متغیرهای دیگری نظیر هزینه حملونقل باید تدابیری در زمینه توسعه صادرات آنها اندیشیده شود. وی ادامه داد: با توجه به احتمال وجود برنامههایی برای توسعه و افزایش ظرفیت تولید برای برخی از اقلام وارداتی در کشورهای هدف، لازم است هر نوع برنامه افزایش ظرفیت تولید در ایران با هدف افزایش صادرات به ترکیه و پاکستان، پس از بررسی دقیق و جامع برنامههای توسعه کشورهای هدف صورت گیرد که میتواند با کمک رایزنان بازرگانی دو کشور انجام شود.
به گفته معاون بررسیهای اقتصادی اتاق تهران، برخی از کالاهای صادراتی ایران به کشورهای هدف مشمول برخورداری از تعرفه ترجیحی بودهاند، اما بررسیها نشان میدهد عملکرد صادراتی مناسبی در این زمینه بهدست نیامده و در مورد تعداد قابلتوجهی از این کدهای تعرفه، صادراتی از ایران به این دو کشور صورت نگرفته است که این امر میتواند ناشی از تنظیم نامناسب فهرست تعرفههای مذکور باشد. از اینرو، پیشنهاد اتاق تهران بر این است که این موضوع با همکاری اتاق تهران و تشکلهای تجاری مورد بررسی دقیقتر قرار گیرد و در صورت لزوم بازنگری و فهرست جدیدی برای آنها تنظیم شود. خزاعی در ادامه به تشریح ترکیب تجارت کشور طی نیمه نخست سال جاری پرداخت. وی در توضیح ترکیب ارزشی واردات کالا به کشور گفت: واردات کالاهای سرمایهای طی مدت شش ماه ابتدایی امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، از لحاظ وزنی 3/ 8 درصد افت و از حیث ارزش نیز 8/ 2 درصد رشد داشته است.
وی افزود: این در حالی است که واردات کالاهای مصرفی طی نیمه نخست سال جاری، از نظر وزنی به میزان 1/ 13 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد داشته و از حیث ارزش نیز با رشد 4/ 16درصدی مواجه بوده است. به گفته معاون بررسیهای اقتصادی اتاق تهران، واردات کالاهای واسطهای در نیمه نخست امسال نسبت به شش ماهه ابتدایی سال گذشته منفی بوده است بهگونهای که واردات این بخش از لحاظ وزنی 4/ 11 درصد و از نظر ارزش 9/ 7 درصد منفی بود. خزاعی در تشریح وضعیت صادرات کشور طی نیمه نخست سال جاری نیز به رشد منفی صادرات کالاهای سرمایهای اشاره کرد و افزود: ارزش صادرات کالاهای سرمایهای طی این مدت در مقایسه با نیم سال ابتدایی سال گذشته، منفی 7/ 12 درصد بوده است. به گفته وی، صادرات کالاهای مصرفی و واسطهای نیز طی این مدت، به ترتیب 8/ 8 و 5/ 5 درصد رشد داشته است.