اجرای برجام با آمد و رفت هیات‌های زیادی همراه بود. نه‌تنها خارجی‌ها به ایران آمدند بلکه تجار و مقامات ایرانی نیز برای مذاکراتی اقتصادی به کشورهای مختلف سفر کردند. شما به‌عنوان معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی تهران، در بسیاری از سفرها، هیات‌های تجاری را همراهی کرده‌اید. سوال ما این است که در این سفرها بخش‌خصوصی به‌دنبال چیست؟
ما در اتاق بازرگانی به‌عنوان پل ارتباطی بین تجار و بازرگانان ایرانی و خارجی‌ها هستیم. تجار ایرانی به‌خصوص آنهایی که عضو اتاق هستند و تجار خارجی از طریق اتاق‌های بازرگانی کشورهای خود یا فدراسیون‌های صنایع، برای همکاری با ایران ابراز علاقه‌مندی می‌کنند و به دنبال توسعه همکاری‌های تجاری، فنی و صنعتی بین دو طرف هستند، بنابراین ما نیز به‌عنوان پارلمان بخش‌خصوصی برنامه‌ها را به شکلی تنظیم می‌کنیم که دو طرف بتوانند برای همکاری بیشتر با یکدیگر دیدار داشته باشند و مذاکره کنند. حتی اگر از قبل این شرکت‌ها مذاکراتی نیز داشته‌اند، آن را توسعه دهند. اگر ارتباطی نداشته‌اند، این ارتباط را برقرار کنند و بتوانند راه‌هایی را برگزینند که تجارت خود را برای منافع خود و منافع ملی توسعه دهند. این موضوع، هدف ما در اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری است. واقعیتی هم که وجود دارد این است که ایامی که ما در تحریم بودیم، بسیاری از این کشورهایی که ناگزیر تحریم را پذیرفته بودند، شاید در ظاهر تابع محدودیت‌ها بودند، اما واقعیت این بود که هیچ‌یک از آنها تمایلی برای اعمال این محدودیت‌ها نداشتند چراکه همکاری‌هایی که از دیرباز بین ایران و کشورهای خارجی وجود داشته، تحت‌تاثیر محدودیت‌های ناشی از تحریم قرار گرفته و آنها نیز از این تحریم، زیان دیده بودند. ما سعی می‌کردیم در ایام تحریم، ارتباطاتی را با آنها برقرار و حفظ کنیم اما به‌دلیل اینکه فعالیت‌های بانکی در دوره تحریم‌ها بسیار محدود شده بود، موجب شد همکاری‌های ما با واسطه، ادامه‌دار و حفظ شود. پس از اجرای برجام، بسیاری از کشورهای دنیا که شرکای تجاری ایران در گذشته به‌حساب می‌آمدند، با شور و اشتیاق، برای برقراری ارتباط نزدیک مانند گذشته، گام‌هایی را برداشتند. البته ما نیز به برقراری ارتباط با آنها مشتاق بودیم. در حال‌حاضر نیز با رفت و آمد هیات‌ها شاهد اتفاقات خوبی در زمینه تجارت هستیم. این همکاری‌ها هم منجر به سرمایه‌گذاری مشترک شده و هم تجارت صرف را به‌دنبال داشته است. از سویی انجام پروژه‌های جدید از طرف خارجی‌ها به‌خصوص اروپایی‌ها و کشورهایی مانند کره‌جنوبی و چین نیز از دیگر دستاوردهای مهم اقتصادی بعد از برجام است.
به نظر شما نتایج این آمد و رفت‌ها در بخش‌خصوصی، رضایت‌بخش است؟ برخی عنوان می‌کنند که اعزام و پذیرش این هیات‌ها چندان تاثیرگذار نبوده و نتیجه مطلوب، حاصل نشده است. البته دولتی‌ها در این بین توفیقاتی داشته‌اند و قراردادهای مهمی را منعقد کرده‌اند. اما آیا بخش‌خصوصی در این مورد رضایت دارد؟
ما انتظار داشتیم پس از آنکه برجام حاصل می‌شود، جهشی عمده در روابط تجاری، فنی و صنعتی با شرکای سابق تجاری و شرکای جدید ایجاد شود اما آن‌طور که بسیاری از کارشناسان نیز اذعان دارند، برجام به‌خوبی اجرا نشد. حتی می‌توان گفت به‌خوبی در حال اجرا هم نیست. انتظاری که ما به‌عنوان بخش‌خصوصی داشتیم، به وقوع نپیوست. ولی گام‌هایی در جهت این همکاری‌ها برداشته شده است که قطعا مثبت خواهد بود. بسیاری از شرکت‌های خارجی به ایران آمده‌اند و با شرکت‌های ایرانی وارد همکاری مشترک شده‌اند؛ یعنی سرمایه‌گذاری مشترک صورت داده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که این تحولات در حال محقق شدن است. شاید آنچه مورد انتظار ما بوده محقق نشده است، اما در این موضوع شکی نیست که این روند رو به بهبود است.
چه میزان سرمایه‌گذاری خارجی پس از اجرای برجام تا کنون شکل گرفته است؟
تاکنون حدود 4 تا 5 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مشترک صورت گرفته است. اما این روند از قبل از برجام شروع شده و هنوز هم ادامه دارد. به‌عنوان مثال در پروژه‌هایی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، داروسازی، نیروگاه، راه‌آهن و واگن‌سازی شاهد اقدامات خوبی از سوی اتریشی‌ها بوده‌ایم. مشارکت در این پروژه‌ها هم در بخش‌خصوصی و هم در شرکت‌هایی که تابع دولت هستند شکل گرفته و در حال انجام است. همچنین در زمینه گردشگری و هتل‌سازی قدم‌هایی را برداشته‌اند اما در مجموع سعی بر این است که هیچ‌گونه تبلیغات عمده‌ای درخصوص همکاری‌های مشترک با خارجی‌ها نداشته باشیم.
چرا در این‌خصوص تبلیغاتی انجام نمی‌دهید؟ شاید بد نباشد که نتیجه این رفت و آمدها را اعلام کنید که این تصور پیش نیاید که مذاکرات بی‌نتیجه بوده است.
تبلیغات همیشه هم مثبت نیست. گاهی اوقات تبلیغات می‌تواند آثار منفی را هم به‌دنبال داشته باشد. ممکن است بعضی از کشورها که علاقه‌ای به اجرای درست برجام ندارند، برای این همکاری‌ها مشکلاتی را ایجاد کنند. با دانمارک نیز پروژه‌هایی را در دست اجرا داریم. یکی از شرکت‌های بزرگ داروسازی در یک پروژه تولید انسولین در ایران، حدود 100 میلیون یورو سرمایه‌گذاری کرده است. این جزو اقدامات بسیار خوب است.
فعالان اقتصادی به این موضوع اذعان دارند که موانعی برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی وجود دارد. این موانع از سوی ایران است یا به فضای پسابرجام برمی‌گردد؟
این موانع از نظر تجاری، مالی و بانکی وجود دارد که موجب می‌شود مذاکرات ما با خارجی‌ها روند سریعی نداشته باشد. به‌عنوان مثال برای سرمایه‌گذاری مشترک یا سرمایه‌گذاری خارجی موضوعاتی مثل نرخ ارز مطرح است. دوگانگی نرخ ارز موجب می‌شود سرمایه‌گذار خارجی به دلیل اینکه بیشتر به منافع خود فکر می‌کند، برای ورود تعلل کند. درخصوص شرایط بانکی هم هنوز توفیق چندانی حاصل نشده است اما به هر حال برای دستیابی به شرایط مساعد، به زمان نیاز داریم.
در حال‌حاضر سرمایه‌گذاری خارجی هدف غایی این رفت و آمدهاست. برای تحقق این هدف آیا گزینشی برای کسانی که قصد دارند در این هیات‌ها حضور یابند وجود دارد؟
در واقع ما به‌طور خاص گزینشی انجام نمی‌دهیم. ما تنها به معرفی ظرفیت‌ها و فرصت‌ها می‌پردازیم. باید یک واقعیت را در نظر داشت که درست است ایران نیاز به جذب سرمایه‌گذار خارجی دارد، اما اروپا نیز به‌طور کلی با رکود اقتصادی یا به عبارتی رشد اقتصادی بسیار پایین مواجه است. خود اروپایی‌ها نیز بسیار علاقه‌مندند که برای خروج از رکود به بازارهای جدید وارد شوند. ایران پسا برجام بازار بکری برای این کشورها به‌حساب می‌آید. بنابراین ما اعلام می‌کنیم و آنهایی که در این ظرفیت قرار دارند که بتوانند شریک خارجی جذب کنند در این دید و بازدید شرکت می‌کنند. نقش اتاق بازرگانی نقش بسترساز است.
ما غالبا مشوق این هستیم که طرف‌های خارجی را برای انجام کار مشترک جذب کنیم. این موضوع بستگی به این دارد که آیا پروژه‌های مشترکی که در ایران وجود دارد، از نگاه خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری مناسب است یا خیر. درست است که در حال‌حاضر در کشور با ظرفیت‌های خالی و نیمه خالی زیادی مواجه هستیم اما چنانچه بخش‌خصوصی که اغلب شرکت‌های کوچک و متوسط هستند، نیازمند جذب سرمایه‌گذاری خارجی هستند، باید این پروژه‌ها را به اتاق بازرگانی معرفی کنند تا ما بتوانیم پروژه‌های آنها را در دیدار با خارجی‌ها عرضه کنیم. اما این مشکل از سوی شرکت‌ها وجود دارد که هنوز صاحبان صنایع ایرانی با یک انسجام منظمی پا به‌میدان نگذاشته‌اند که خود را برای جذب سرمایه‌گذار خارجی مطرح کنند و ما بتوانیم به آنها کمک کنیم. برای جذب سرمایه‌گذار خارجی مجبوریم پروژه‌هایی که قبلا تعریف شده و در تمام استان‌های کشور هست و لیستی از آنها را در اختیار داریم، به خارجی‌ها معرفی کنیم. ما به‌عنوان پارلمان بخش‌خصوصی از اینکه کارآفرینان بیایند و پروژه‌هایی که برای اتمام آن به مشکل برخورده‌اند را در قالب طرح‌های امکان‌سنجی‌شده معرفی کنند، استقبال می‌کنیم و می‌توانیم در دیدار با خارجی‌ها این طرح‌ها را نیز ارائه دهیم. در این صورت قطعا جذب سرمایه‌گذاری خارجی به تدریج شکل خواهد گرفت.