رشد آهسته نوسازی صنعتی

چالش‌های موجود در تامین ماشین‌آلات و مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی موجب شد تا وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای رفع نیاز واحدهای صنعتی، معافیت گمرکی را برای برخی از ماشین‌آلات نو و مستعمل از یکسو و مواد اولیه مورد نیاز برای این واحدها از سوی دیگر در دستور کار قرار دهد. دستورالعمل مذکور در راستای کاهش هزینه‌های تولید پیش‌بینی شده و این امکان را به واحدها می‌دهد تا بتوانند مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز خود را با کمترین هزینه تامین کنند. اعمال تحریم‌های بین‌المللی طی سال‌های اخیر موجب شد تا تولیدکنندگان برخی از ماشین‌آلات و مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق کشورهای ثالث تامین کنند، روندی که افزایش هزینه واحدهای تولیدی را به همراه داشت و آنچه مسلم است پرداخت گمرکی برای این تجهیزات افزایش بیش از پیش هزینه‌های تولید را رقم می‌زد و موجب می‌شد تا توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی نسبت به رقبای خارجی موجود در بازار کاهش یابد. روندی که وزارت صنعت، معدن و تجارت امیدوار است با اعمال برخی معافیت‌ها شرایط برای کنترل آن را فراهم کند. براین اساس در نیمه نخست سال جاری این وزارتخانه در مجموع دوهزار و 220 فقره درخواست برای معافیت گمرکی ماشین‌آلات از 31استان و منطقه دریافت کرده است که این تعداد نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ تعداد افتی حدود 8 درصد داشته است. از سوی دیگر معافیت پیش‌بینی‌شده برای این تعداد درخواست برای ماشین‌آلات مورد نیاز واحدهای تولیدی به لحاظ ارزشی بیش از یک هزار و 911 میلیون دلار بوده که به لحاظ ارزشی نیز نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد افت حدود 11 درصدی در این بخش بوده‌ایم. اما برای ماشین‌آلات مستعمل نیز از 23استان در مجموع 232 درخواست به ارزش بیش از 104 میلیون دلار به این وزارتخانه ارائه شده است که به لحاظ تعداد نسبت به مدت مشابه سال قبل افت بیش از 12 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افتی حدود 39 درصدی برای این درخواست ثبت شده است. تامین ماشین‌آلات مورد نیاز واحدهای تولیدی همواره با چالش‌های بسیاری همراه بوده، چالشی که موجب شده تا بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل نبود تجهیزات مورد نیاز یا متوقف شوند یا تولید زیر ظرفیت را در دستور کار خود قرار دهند.

روندی که ادامه آن افت تولید را در کشور به همراه دارد و آنچه مسلم است با تامین تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز شاهد رشد در بخش تولید خواهیم بود. علاوه بر ماشین‌آلات (نو و مستعمل) در این مدت 583 فقره درخواست از 22‌استان برای استفاده از معافیت گمرکی به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شده است. ارزش این تعداد درخواست نزدیک به 85 میلیون دلار بوده است. درخواست‌های ارائه شده برای این بخش نیز همانند درخواست‌های ماشین‌آلات در این مدت با افت همراه بوده به‌طوری که درخواست‌های ارائه‌شده برای مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی در این مدت نسبت به مدت مشابه سال گذشته به لحاظ تعداد افتی حدود 42 درصدی و به لحاظ ارزش نیز افت بالغ بر 30 درصدی را ثبت کرده است. فعالان اقتصادی معتقدند امید به دسترسی به مواد اولیه، ماشین‌آلات و تجهیزات با هزینه‌های کمتر با اجرایی شدن برجام عمده دلیلی است که موجب شده واحدهای تولیدی درخواست کمتری را نسبت به مدت مشابه سال قبل به این وزارتخانه ارائه کنند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که معافیت‌های پیش‌بینی شده برچه اساسی برای مواد اولیه، ماشین‌آلات و تجهیزات اعمال می‌شود. به گفته یکی از کارشناسان وزارت صنعت، معدن و تجارت برخی از مواد اولیه در داخل کشور تولید نمی‌شود و تولیدکنندگان به ناچار این مواد را از کشورهای ثالث تامین می‌کنند که این امر هزینه صنایع وابسته به این مواد را افزایش می‌دهد به همین دلیل وزارت صنعت، معدن و تجارت با توجه به نیاز داخلی اقدام به تهیه لیست این اقلام کرده و معافیت گمرکی برای این مواد اولیه در نظر می‌گیرد. درخصوص ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز خطوط تولید نیز همانند مواد اولیه به دلیل اینکه برخی از ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز در کشور وجود ندارد این وزارتخانه براساس نیاز واحدهای تولیدی تخفیف‌های گمرکی را برای این ماشین‌آلات در نظر می‌گیرد.

بیشترین متقاضیان دریافت معافیت

از سوی دیگر آمار اعلام شده حکایت از آن دارد که در مدت زمان مورد بررسی استان‌های «تهران، یزد و خراسان رضوی » بیشترین درخواست را برای استفاده از معافیت گمرکی پیش‌بینی شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ماشین‌آلات مورد نیاز خود به این وزارتخانه ارائه کرده‌اند. براساس این آمار درخواست‌های ارائه شده از سوی استان تهران برای ماشین‌آلات برابر با 205 فقره به ارزش بیش از 193 میلیون دلار بوده است که به لحاظ تعداد درخواست‌های این استان رشدی حدود 5 درصدی داشته و به لحاظ ارزش نیز رشدی حدود 123 درصدی برای این بخش ثبت شده است. استان یزد نیز در این مدت در مجموع 190 فقره درخواست را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال کرده است که ارزشی در حدود 76 میلیون دلار داشته است. این استان اگرچه در نیمه نخست سال‌جاری درخصوص درخواست‌های ثبت‌شده نسبت به سایر استان‌ها جایگاه دوم را کسب کرد، اما درخواست‌های ثبت‌شده این استان به لحاظ تعداد، افت بالغ بر 32 درصدی و به لحاظ ارزش نیز افت نزدیک به 60 درصد داشته است. در خواست ثبت‌شده برای استان خراسان‌رضوی نیز برای استفاده از معافیت گمرکی ماشین‌آلات برابر با 180 فقره درخواست با ارزش نزدیک به 164میلیون دلار بوده است که درخواست این استان نیز افتی بیش از 5 درصد را به لحاظ تعداد و به لحاظ ارزشی نیز افت بیش از 11 درصدی را تجربه کرده است. درخصوص ماشین‌آلات مستعمل مشمول معافیت گمرکی نیز در مدت زمان مورد بررسی در مجموع 232 فقره درخواست به ارزش بیش از 104 میلیون دلار به این وزارتخانه ارائه شده است که به لحاظ تعداد، افتی بیش از 12 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افت بیش از 39 درصدی را تجربه کرده است.

براساس این آمار استان‌های «یزد، اصفهان و تهران» بیشترین درخواست را داشته‌اند که در این خصوص استان یزد با ثبت 50‌درخواست به ارزش بیش از 8 میلیون دلار بیشترین درخواست برای این بخش را داشته است. با وجود ثبت بیشترین درخواست برای این استان آمارهای ارائه شده حکایت از آن دارد که این استان نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ تعداد افت بیش از 15 درصد و به لحاظ ارزشی نیز افت 33 درصدی داشته است. استان اصفهان دومین استانی است که بیشترین تقاضا برای استفاده از این معافیت را به خود اختصاص داده است. براساس آمارهای اعلام شده درخواست ثبت شده برای این استان برابر با 37 فقره به ارزش بیش از 23 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به لحاظ تعدادی افتی حدود 43 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افت 73 درصدی را ثبت کرده است. سومین استانی که بیشترین تقاضا برای دریافت معافیت گمرکی برای ماشین‌آلات مستعمل داشته به استان تهران اختصاص داشته است. این استان در مدت زمان مورد بررسی در مجموع 30 فقره تقاضا به وزارت صنعت،معدن و تجارت به ارزش نزدیک به 7 میلیون دلار ارائه کرده است. درخصوص مواد اولیه متقاضی برای استفاده از معافیت گمرکی نیز در نیمه نخست سال جاری در مجموع 583 فقره به ارزش نزدیک به 85میلیون دلار ارائه شده است. براساس این آمار استان‌های «خراسان رضوی، فارس و قزوین» بیشترین تقاضا را برای دریافت معافیت گمرکی برای مواد اولیه به همراه داشته است. براساس این آمار درخواست ارائه شده برای بیشترین درخواست برای این بخش به استان خراسان رضوی با 76 فقره درخواست اختصاص داشته است که این آمار بیانگر افت حدود 65درصدی تقاضا به لحاظ تعداد و افت حدود 62‌درصدی به لحاظ ارزشی است. برای استان فارس نیز در مجموع 74 فقره تقاضا ثبت شده است که ارزشی بیش از 9 میلیون دلار داشته است. این استان نیز به لحاظ تعداد و ارزش افت حدود 47درصدی و افت بیش از 40 درصدی را ثبت کرده است. سومین استان متقاضی برای استفاده از مواد اولیه مشمول معافیت گمرکی به استان قزوین اختصاص داشته است. تقاضای ثبت شده برای این استان برابر با 65 فقره بوده که ارزشی بیش از 5/ 7 میلیون دلاری داشته است. این استان نیز به لحاظ تعداد افتی 5/ 66 درصدی و به لحاظ ارزشی نیز افت نزدیک به 68 درصد را ثبت کرده است.