وظایف اصلی دولت مدیریت انتظارات است

دکتر محمد مهدی بهکیش، اقتصاددان برجسته کشور درخصوص تحلیل نوسانات اخیر نرخ ارز اظهار کرد: در حال حاضر، فشار برای افزایش نرخ ارز مثل سال 1390 نیست. به‌صورت طبیعی، نرخ ارز باید با توجه به تفاوت تورم داخلی و تورم بازارهایی که با ما کار می‌کنند، تغییر کند تا صادرات با مشکل مواجه نشود که البته نرخ ارز در حال حاضر این میزان رشد را داشته و مقدار افزایش آن نسبتا معقول بوده است.

وی افزود: با توجه به بازارهای همسایه، نرخ ارز در حد معقول، باید سالانه ۳ تا ۴ درصد افزایش یابد که بیشتر از این هم افزایش یافته است. دلیل این افزایش هم به خاطر عدم اعتماد یا ابهاماتی است که در مسائل اقتصادی امروز کشور وجود دارد و مردم نمی‌دانند که بعد رفع تحریم‌ها، آیا به یک باره سرمایه‌گذاری خارجی به مملکت سرازیر می‌شود یا خیر؟ اما باید بگویم سرمایه خارجی به این سرعت به کشور وارد نخواهد شد. حتی مقدار زیادی سر و صدا در دنیا و حتی ایران بر پا شد که منابع ارزی ایران (ناشی از آزادسازی پول‌های بلوکه شده) آزاد می‌شود که این امر، منابع گسترده‌ای را برای ایران قابل دسترس می‌کند، اما این برداشت هم درست نبود. چراکه در عالم واقع، بنا بر اظهارات مدیران بانک مرکزی فقط ۳۵ میلیارد دلار از ارزهای آزاد شده می‌تواند برای هزینه کردن فوری آزاد شود.

وی تصریح کرد: اما همین رقم کم نیزعده‌ای را به این فکر انداخت که ممکن است منابع ارزی زیادی به ایران بیاید یا به این دلیل نرخ ارز افزایش یابد. در این موقعیت است که مدیریت انتظارات اهمیت فراوان پیدا می‌کند. حتی در روزهای اخیر، عده‌ای فکر کردند که با آمدن ۴۰۰ شرکت ایتالیایی به ایران اوضاع به سرعت تغییر می‌کند، در حالی که برای تبدیل شدن این دید و بازدیدها به یک طرح اجرایی، بیش از یک سال زمان لازم است. بنابراین شرایط اقتصادی ایران نمی‌تواند به یک باره تغییر کند؛ اما باید به این نکته هم توجه داشت که این ابهام‌ها در جامعه وجود دارد و می‌تواند نتایج مشکل‌آفرینی را ایجاد کند. در نتیجه باید در اقتصاد مواظب بود. به دلیل ابهامی که از آینده اقتصادی ایران وجود دارد، ممکن است مردم حرکت‌های هیجانی بروز دهند. مثلا یک دفعه یک خبر پخش شود که مردم را تحریک به خرید دلار یا فروش آن کند، پس دولت باید حرکت‌های هیجانی را کنترل کند تا بلایی که سر بورس آمده، در بازار ارز تکرار نشود.

وی درخصوص چگونگی مدیریت انتظارات جامعه در شرایط کنونی گفت: این کار بسیار پیچیده است؛ دولت ما هم خیلی کارها را بلد است ولی مدیریت انتظارات جامعه را بلد نیست، چرا که در گذشته خیلی برایش مهم نبوده و این کار را تمرین نکرده است. اگر اکنون دولت نتواند انتظارات را به درستی مدیریت کند، ممکن است به‌رغم رفع تحریم‌ها با شرایط نامناسبی مواجه شویم. یکی از وظایف اصلی دولت در فاز جدید، مدیریت انتظارات است و برای این کار هم باید سیستم درست شود. این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که برای این کار چه الگویی را باید دنبال کنیم، عنوان کرد: دولت باید این موضوع را یاد بگیرد تا به خوبی بتواند انتظارات را مدیریت کند. ما چند سال است که از جریان‌های جهان دور بوده‌ایم و در این سال‌ها نحوه اداره کشورها تغییر فراوانی کرده است، بنابراین، طبیعی است که باید علم مدیریت جدید را بیاموزیم. وی با اشاره به اینکه عدم ارائه اطلاعات، اوضاع جامعه را بدتر می‌کند،‌ گفت: وقتی می‌خواهید موضوعی را از طریق مدیریت انتظارات، اداره کنید، باید مرتب اطلاعات بدهید.

مدیریت انتظارات مهم است و محور اصلی آن هم اطلاعات است و این امر در سطح کلی، به مدیریت افکار عمومی می‌انجامد. وی افزود: اکنون باید به صراحت به مردم گفت که بنا نیست اقتصاد ایران، به یکباره گل و بلبل شود. اگر حتی تحریم‌ها برداشته شود، اقتصاد ایران به ۱۰ سال پیش برمی‌گردد که قرار بود ساختارها تغییر کند. وی درخصوص وضعیت بورس در شرایط کنونی گفت: عده‌ای فکر می‌کردند که اگر امسال توافق شود، پتروشیمی‌ها در بورس مشتریان زیادی می‌یابند و خریداران خارجی همه آنها را با قیمت بالا می‌خرند؛ در حالی که این ارزیابی درستی نبود. حتی اگر بازارها باز شوند، باید دید که این پتروشیمی‌‌ها چقدر می‌ارزند، چه قیمتی دارند، فضای کسب‌وکار ایران چه قیمتی را برای آنها تعیین می‌کند. بهکیش گفت: بورس نشانه خیلی خوبی از قلب تپنده اقتصاد است. وقتی قلب اقتصاد نمی‌زند، باید به این جمع‌بندی برسیم که واحدهای تولیدی گردش کار مناسبی ندارند و نگران و منتظرند. هم‌اکنون اقتصاد کشور همین وضعیت را دارد. تا زمانی که جسارت تصحیح ساختارها را پیدا نکنیم، به نظر نمی‌رسد که آینده روشنی را در پیش رو داشته باشیم و ابهام و سردرگمی همچنان ادامه می‌یابد.