تدوین اطلس تجاری با چین

سفر هیات 600 نفره چین به همراه رئیس‌جمهوری این کشور به ایران در روز جمعه (فردا) را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهایی دانست که سال جاری در روابط اقتصادی فرامرزی کشور اتفاق می‌افتد. امسال با توافق صورت گرفته بین ایران و گروه 1+5، هیات‌های بسیاری از کشورهای مختلف به ایران سفر کرده و رایزنی‌هایی را با ایران انجام داده‌اند؛ اما تاکنون هیاتی به این عظمت و اهمیت وارد کشور نشده است. با این حال خبرها حاکی از آن است که این سفر، سفری منطقه‌ای بوده و این هیات هم به ایران و هم به عربستان می‌آیند؛ در نتیجه با اینکه کل این 600 نفر در ایران حضور خواهند یافت، اما نمی‌توان گفت همه آنها قصد تجارت با ایران را دارند. ترکیب هیات همراه رئیس‌جمهوری چین عمدتا ترکیبی است که در حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و مسائل زیربنایی مانند ریل و راه‌آهن فعال هستند.

براساس اخبار موجود، در این سفر قرار است چند سند همکاری میان دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و انرژی به امضا برسد. همچنین یک نقشه راه آینده بین روسای جمهور تدوین و تفاهم‌نامه‌های مربوط به آن نوشته می‌شود که رقمی را برای مبادلات تجاری در 10 سال آینده تعیین کند. در حال حاضر چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران است. در 9 ماه منتهی به آذر سال جاری، واردات ایران از چین معادل هفت میلیارد و 693 میلیون دلار بوده و ایران نیز صادراتی به ارزش پنج میلیارد و 51 میلیون دلار به این کشور صورت داده است.

جزئیات اقتصاد چین

براساس گزارش سازمان توسعه تجارت، چین از کشورهای دارای اولویت اول در بازار هدف ایران است. در سال 2014 تولید ناخالص داخلی چین با رشد 4/ 7 درصدی معادل 10 هزار و 360 میلیارد دلار بوده است. از این میزان GDP، 6/ 42 درصد به بخش صنعت، 2/ 9 درصد به بخش کشاورزی و 2/ 48 درصد آن نیز به بخش خدمات اختصاص داشته است. با بررسی شاخص‌های مهم مربوط به زیرساخت‌های تجاری این کشور، میانگین تعرفه‌های گمرکی در کل محصولات، معادل 9/ 6 درصد، در محصولات کشاورزی 15/ 6 درصد و در محصولات صنعتی 8/ 7 درصد است. بین ایران و چین نیز موافقت‌نامه‌های اقتصادی امضا شده که می‌توان به موافقت‌نامه تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی، موافقت‌نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، موافقت‌نامه بازرگانی، موافقت‌نامه قرنطینه گیاهی، موافقت‌نامه حمل‌و‌نقل دریایی، موافقت‌نامه حمل‌و‌نقل دریایی و موافقت‌نامه همکاری‌های گمرکی اشاره کرد.

وضعیت تجاری چین

با بررسی آمار تجارت بین چین با دنیا از سال 2010 تا سال 2014 می‌توان گفت که هرساله حجم تجارت این کشور رشد پیوسته‌ای را تجربه کرده است. در سال 2010، حجم تجاری این کشور معادل دو هزار و 974 میلیارد دلار بوده و در سال 2011 به سه هزار و 641 میلیارد دلار رسیده است. پس از آن در سال 2012 معادل سه هزار و 865 میلیارد دلار، در سال 2013 چهار هزار و 159 میلیارد دلار و در سال 2014 معادل پنج هزار و 305 میلیارد دلار رقم خورده است. در سال 2014، از حجم تجاری پنج هزار و 305 میلیارد دلاری چین رقمی معادل سه هزار و 343 میلیارد دلار آن به صادرات و یک هزار و 962 میلیارد دلار نیز به واردات این کشور اختصاص داشته است. در سال 2014، بزرگ‌ترین مقصد صادراتی چین، آمریکا بوده است؛ به‌طوری‌که در این سال چین سهمی معادل 17 درصد از بازار آمریکا را از آن خود کرده بود. پس از آمریکا مقاصد عمده صادراتی چین نیز به ترتیب کشورهای هنگ‌کنگ، ژاپن، کره‌جنوبی، آلمان، هلند، ویتنام، انگلستان، هند و روسیه بوده است. اقلام مهم صادراتی این کشور نیز تجهیزات الکترونیکی، دیگ بخار و رآکتور هسته‌ای، مبلمان و وسایل روشنایی، لباس کشباف، لباس غیرکشباف، تجهیزات پزشکی، محصولات پلاستیکی و وسایل نقلیه زمینی بوده است. در همین حال، در سال 2014 چین بیشترین واردات را از کره جنوبی، ژاپن، آمریکا، چین‌تایپه، آلمان، استرالیا، مالزی، برزیل و عربستان صورت داده و اقلام مهم وارداتی چین نیز تجهیزات الکترونیکی، سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی، دیگ بخار و رآکتور هسته‌ای، سنگ فلز، جوش و خاکستر، تجهیزات پزشکی، وسایل نقلیه زمینی، پلاستیک و مواد ساخته شده از آن و محصولات شیمیایی آلی بوده است.

از سوی دیگر، بررسی آمارهای تجارت ایران و چین از سال 2010 تا 2014 نشان از افزایش سال به سال حجم تجاری این دو کشور دارد. حجم تجاری ایران و چین در سال 2010 معادل 2/ 10 میلیارد دلار بوده که در سال 2011 به 3/ 12 میلیارد دلار رسید. حجم تجاری این دو کشور در سال 2012 معادل 8/ 13 میلیارد دلار، در سال 2013 معادل 2/ 15 میلیارد دلار و در سال 2014 نیز حدود 7/ 21 میلیارد دلار رقم خورده است. از حجم تجاری حدود 22 میلیارد دلاری ایران و چین در سال 2014 رقمی معادل 2/ 9 میلیارد دلار آن مربوط به صادرات ایران به چین و 5/ 12 میلیارد دلار دیگر نیز به واردات ایران از چین اختصاص داشته است. با توجه به آمارهای واردات چین از دنیا به تفکیک بخش‌های مختلف، چین وارداتی معادل 83 میلیارد دلار را از محصولات کشاورزی صورت داده است. از این میزان، ایران صادراتی معادل 20 میلیون دلار را از این محصولات به چین انجام داده که این رقم معادل سهم 03/ 0 درصدی از بازار چین می‌شود. عمده اقلام کشاورزی که ایران به چین صادر می‌کند، زعفران، خرما، ماهی، شیرین‌بیان و میوه‌های سخت پوست است.

محصولات کشاورزی

اما مهم‌ترین محصول کشاورزی که چین از دنیا وارد می‌کند میوه‌ و دانه‌‌های روغنی بوده که در حال حاضر سه کشور برزیل، آمریکا و آرژانتین سهم بزرگی از این بازار را در دست دارند. پس از آن آبزیان، شیر و محصولات لبنی و غلات عمده واردات چین از محصولات کشاورزی است. در حال حاضر سهم بزرگی از بازار آبزیان چین در دست روسیه، آمریکا و نروژ، بازار شیر و محصولات لبنی در دست نیوزیلند، آمریکا و فرانسه و سهم بزرگی از بازار غلات چین نیز در اختیار آمریکا، استرالیا و ویتنام بوده است.

صنایع غذایی

در صنایع غذایی نیز می‌توان گفت از واردات 25 میلیارد دلاری چین تنها یک میلیون دلار آن سهم ایران بوده است. بیشترین صادرات ایران به چین در بخش صنایع غذایی به محصولاتی از قبیل شیرینی بدون کاکائو، آب‌های معدنی، آبمیوه، بیسکوییت، شکلات و موم اختصاص داشته است. مهم‌ترین واردات چین از محصولات صنایع غذایی به روغن حیوانی و نباتی اختصاص دارد که بیشترین سهم از بازار این محصول چین از آن اندونزی، مالزی و کانادا بوده است. سایر اقلام عمده وارداتی چین از صنایع غذایی نیز به ترتیب خوراک دام، انواع نوشابه، فرآورده‌های غلات، قند و شکر و شیرینی، فرآورده‌های خوراکی گوناگون و آرد بوده است.

صنایع دارویی

در ارتباط با واردات 124 میلیارد دلاری چین از صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی نیز می‌توان گفت ایران تقریبا هیچ سهمی ندارد. ایران تنها صادرات خیلی ناچیزی از دستگاه‌های اندازه‌گیری، ماشین‌آلات سنجش و چک کردن و ارتفاعات سنج مایعات به چین صورت داده است. واردات چین از تجهیزات پزشکی معادل 106 میلیارد دلار بوده که عمده بازار این محصول در چین را کره جنوبی، چین تایپه و ژاپن در اختیار دارند. واردات چین از محصولات دارویی نیز معادل 18 میلیارد دلار رقم خورده و سهم بزرگی از آن به آلمان، آمریکا و ایتالیا اختصاص داشته است.

صنایع شیمیایی

چین در سال 2014 وارداتی به ارزش 197 میلیارد دلار از صنایع شیمیایی صورت داده که از این مقدار سهمی معادل 5/ 2 میلیارد دلار آن به ایران اختصاص داشته است. از عمده اقلام صادراتی ایران از صنایع شیمیایی به چین نیز می‌توان به پلی‌اتیلن، بنزن، بوتانول و اتانول اشاره کرد. محصولات پلاستیکی، محصولات شیمیایی آلی و کائوچو به ترتیب عمده اقلام وارداتی چین از محصولات شیمیایی هستند. از بازار 75 میلیارد دلاری محصولات پلاستیکی چین، بیشترین سهم از آن کره جنوبی، چین تایپه و ژاپن بوده است.

صنایع ساختمانی

در سال 2014 چین وارداتی به ارزش 16 میلیارد دلار از محصولات ساختمانی صورت داده است. از این میزان واردات ایران سهمی معادل 8/ 0 درصد را به خود اختصاص داده است. عمده اقلامی از این دست را که ایران به چین وارد می‌کند، می‌توان به انواع سنگ ساختمانی، گوگرد، سایر مواد معدنی، سیمان و نمک دانست. انواع شیشه؛ نمک، گوگرد، خاک و سنگ، مصنوعات گچ، سیمان و محصولات سرامیکی عمده اقلام وارداتی چین از صنایع ساختمانی است. واردات چین از انواع شیشه معادل 3/ 7 میلیارد دلار بوده است و ژاپن، تایپه و آمریکا عمده صادرکننده این محصولات به چین هستند.

فلزات و مصنوعات فلزی

از واردات 238 میلیارد دلاری چین از فلزات و مصنوعات فلزی نیز ایران سهمی معادل 7/ 0 درصد را به خود اختصاص داده است. سنگ‌آهن، سنگ کروم و سنگ سرب عمده اقلام صادراتی ایران از فلزات و مصنوعات فلزی به چین است. مهم‌ترین کالای وارداتی چین از فلزات و مصنوعات فلزی نیز سنگ فلز بوده است که عمده واردات چین از این محصول از استرالیا، برزیل و شیلی صورت می‌گیرد. جوش خاکستر، مس و مصنوعات مس، آهن و فولاد و مصنوعات از چدن و آهن از دیگر اقلام وارداتی چین از فلزات و مصنوعات فلزی بوده است.

سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی

ارزش واردات چین از سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی معادل 317 میلیارد دلار بوده که از این میزان 8/ 0 درصد سهم ایران بوده است. عمده اقلام صادراتی ایران از سوخت‌های معدنی و محصولات پالایشگاهی به چین، بوتان، موم نفتی و بنزین است. عمده مبادی وارداتی چین از سوخت‌های معدنی نیز عربستان، آنگولا و روسیه است.

صنایع نساجی

ارزش واردات صنایع نساجی چین از دنیا معادل 39 میلیارد دلار است که از این میزان 04/ 0 درصد مربوط به صادرات ایران است. کفپوش دستی، فرش و سایر کفپوش از مواد نسجی و کرک حیوانات عمده اقلام صادراتی ایران از صنایع نساجی به چین است. مهم‌ترین اقلام وارداتی چین از محصولات نساجی نیز پنبه، لباس غیرکشباف، الیاف مصنوعی و الیاف طبیعی است.

سایر موارد

واردات چین از وسایل نقلیه و قطعات نیز معادل 121 میلیارد دلار است که ایران تقریبا هیچ سهمی از آن ندارد. خودرو و قطعات، وسایل نقلیه هوایی عمده واردات چین از وسایل نقلیه است. از سوی دیگر، عمده واردات چین از چرم و پوست از بازار دنیا معادل 12 میلیارد دلار بوده که سهم ایران از این مقدار 02/ 0 درصد بوده است. پوست خام، اشیای ساخته شده از چرم و پوست‌های نرم طبیعی مهم‌ترین اقلام وارداتی چین از چرم و پوست بوده و عمده صادرات ایران به چین از این محصولات، چرم و پوست دباغی شده از گوسفند و گاو است.