دنیای اقتصاد: پس از گذشت بیش از 9 ماه از سفر رئیس‌جمهوری ایران به فرانسه و ایتالیا و امضای تفاهم‌نامه مهم خرید 118 فروند ایرباس که پس‌از آن به 112 فروند کاهش یافت، به منظور نوسازی ناوگان هوایی، بالاخره مذاکرات دو طرف ایرانی و فرانسوی وارد فاز نهایی شده است و طرفین برای آغاز کار مشترک به تفاهم نهایی رسیدند. البته بوئینگ آمریکایی هم طی این مدت، مذاکرات خود را با طرف ایرانی آغاز کرد که گفته می‌شود این مذاکرات نیز به زودی به نتیجه خواهد رسید. این در حالی است که برخی منتقدان معتقد بودند که ایران نمی‌تواند مشتری هواپیماهای بوئینگ و ایرباس باشد. حتی مخالفت‌هایی نیز برای فروش هواپیما از سوی بوئینگ به ایران وجود داشت. اما در همین شرایط، بوئینگ توانست برای فروش و اجاره 108 فروند هواپیما با ایران به توافق برسد. در حال حاضر نیز خبرهای منتشر شده حاکی از آن است که زمان ورود اولین سری هواپیماهای جدید – ایرباس و بوئینگ- مارس 2017 است.
پس از امضای تفاهم‌نامه خرید هواپیمای ایرباس از سوی حسن روحانی، مذاکرات برای نهایی شدن این قرارداد کلید خورد. مذاکراتی که به منظور تامین مالی و بررسی مسائل فنی هواپیماهای خریداری شده صورت گرفته بود. البته سبد خرید ایران از ایرباس نیز با تغییراتی مواجه شد. اما متولیان امر همواره عنوان می‌کردند که برای تامین مالی این قراردادها مشکلی وجود ندارد و حتی نحوه فاینانس قرارداد نیز اعلام شد. در این میان مجوز اوفک برای فروش این هواپیماها، خود به یکی از دغدغه‌های این قرارداد بدل شده بود. اما چندی پیش، اداره نظارت بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک)، مجوز فروش 17 فروند از هواپیماهای ایرباس به ایران را صادر کرد. بر این اساس یکی از مهم‌ترین موانع ورود هواپیماها به ایران برداشته و مسیر برای ورود سایر هواپیماها نیز هموار شد. اما پرونده نوسازی ناوگان هوایی ایران با خرید از ایرباس بسته نشد و فرسودگی این ناوگان، سایر شرکت‌های هواپیماسازی دنیا را بر آن داشت تا سهمی در نوسازی هواپیماهای ایرانی داشته باشند. در این میان، بوئینگ آمریکا و ای‌تی‌آر ایتالیا گوی رقابت را از سایر شرکت‌ها ربودند و توانستند مذاکرات جدی‌تری را با ایرانی‌ها پیش ببرند. در عین حال، بوئینگ به‌عنوان بزرگ‌ترین رقیب هوایی ایرباس، مجوز فروش هواپیما به ایران را تنها پس از گذشت چند روز از صدور این مجوز برای رقیب سرسخت خود دریافت کرد. هرچند مذاکرات برای نهایی شدن قرارداد بوئینگ با ایران ایر همچنان ادامه دارد، اما گفته می‌شود این مذاکرات نیز در مراحل نهایی است. در همین راستا اصغر فخریه‌کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل و تامین مالی گفت: بعد از مدت‌ها مذاکره و بررسی‌های تخصصی، امضای قرارداد با ایرباس و بوئینگ به مرحله آخر رسید و به‌زودی متن توافق شده امضا می‌شود. خرید 112 فروند هواپیما از ایرباس با اعتبار کمتر از ۱۰ میلیارد دلار و خرید ۱۰۸هواپیما از بوئینگ به مرحله پایانی خود نزدیک شده است.
فخریه‌کاشان با بیان اینکه مثل هر کشور دیگری ایرباس و بوئینگ باید رفتار مساوی و یکسانی با ما داشته باشند، گفت: طبیعی است که آنها هم نظرات و نگرانی‌های خودشان را دارند. ما هم چیزی را می‌خواهیم امضا کنیم که منافع مملکت را در پی داشته باشد، بنابراین این بخش عمده‌ای است که باقی مانده است. آخرین پیش‌بینی این است که تا پایان سال شمسی (مارس ۲۰۱۷)، ما قطعا تعدادی از این هواپیماها را خواهیم دید و هم ایرباس و هم بوئینگ وارد ایران می‌شوند.
امتیازی واگذار نشده است
از سوی دیگر اخیرا عنوان شده بود که امتیاز ساخت و نگهداری قطعات هواپیما از سوی این دو شرکت (ایرباس و بوئینگ) به ایران داده شده است و این موضوع در متن پیش‌نویس قرارداد با این دو کمپانی مورد اشاره قرار گرفته است. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی اظهار کرده بود که ایران با خرید این هواپیماها می‌تواند در حوزه تعمیر، نگهداری هواپیماهای خریداری شده و به‌خصوص ساخت قطعات آنها فعال شده و در زمینه تامین بازارهای منطقه نیز برنامه‌ریزی‌هایی انجام دهد. البته واگذاری امتیاز تعمیر و ساخت قطعات هواپیما به ایران در متن پیش‌نویس قراردادهای خرید از ایرباس و بوئینگ درحالی از سوی آخوندی تایید شد که پیش از این مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی نیز به‌صورت تلویحی، از ارائه این امتیاز به ایران خبر داده بود.
دریافت برخی امتیازات از ایرباس و بوئینگ در قراردادهای خرید هواپیما، یکی از دغدغه‌های فعالان صنعت هوایی کشور به‌شمار می‌رود. آنها معتقدند بی‌توجهی به ظرفیت‌ها و توانایی‌های ایران در این قراردادها، امتیازات بزرگی را از صنعت هوایی ایران می‌گیرد؛ به اعتقاد دست‌اندرکاران صنعت هوایی کشور، درحال حاضر صنعت هوا فضای ایران در منطقه، حرفی برای گفتن دارد و با دریافت امتیاز ساخت و تعمیر قطعات می‌تواند به‌هاب‌منطقه در این زمینه تبدیل شود. از سوی دیگر، وزارت راه و شهرسازی عنوان کرد مذاکرات خرید هواپیماهای ایرباس و بوئینگ بدون مانع آمریکایی در حال پیگیری است. همچنین پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی در مطلبی نوشت: سخنگوی وزارت خزانه‌داری آمریکا که امتیازهای جدید فروش هواپیما به ایران را بررسی می‌کند، به وبگاه فری بیکن گفت که شرایطی برای حصول اطمینان از اینکه این هواپیماها صرفا کاربرد تجاری دارند، وجود دارد و مانعی برای فروش هواپیما به ایران نمی‌بینیم. امتیاز اخیر به شرکت‌های بوئینگ و ایرباس شامل شرایط سفت و سخت برای کسب اطمینان از این است که هواپیماهای یاد شده صرفا در موضوع مسافربری تجاری استفاده می‌شوند و آنها باز فروش نمی‌شوند یا به نهاد مشخصی انتقال داده نخواهند شد. اگر ما مشخص کنیم که این هواپیماها، کالا یا خدمات به نیات دیگری جز هواپیمایی کشوری استفاده شوند یا به اشخاص موجود در فهرست مشخص شده ویژه باز فروش یا انتقال داده شوند، دولت آمریکا در متن برجام حق لغو تعهد صادرات هواپیماهای مسافربری و قطعات آنها را برای خود لحاظ کرده است.
از این‌رو فخریه‌کاشان در پاسخ به سوالی درباره واگذاری امتیاز ساخت قطعات هواپیما به ایران از سوی بوئینگ و ایرباس، توضیح داد: چنین عبارتی درست نیست و واگذاری امتیاز صورت نگرفته است. وقتی پیش‌نویس همکاری در ماه ژانویه در پاریس امضا شد، تفاهم کردیم که شرکت‌های داخلی که معاونت فناوری و تحقیقات علمی رئیس‌جمهوری مشخص می‌کند قطعات (سخت‌افزار- نرم‌افزار)برای هواپیماهای ایرباس بسازند. بر این اساس شرکت‌های داخلی می‌توانند در لیست زنجیره تامین قطعات هواپیماهای ایرباس قرار گیرند.
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور بین‌الملل افزود: طبق پیش‌نویس قرار شده نمایندگان ایرباس به ایران بیایند و بررسی‌های لازم را انجام دهند.تاکنون آمدورفت های زیادی صورت گرفته است. بنابراین کمیته اجرایی شکل گرفته است تا بررسی‌های تخصصی صورت گیرد. شرکت‌های واجد شرایط ایرانی با تایید ایرباس می‌توانند قطعات و خدمات خود را در سطح جهانی تولید کنند. قرار گرفتن در زنجیره تدارک ایرباس کمک می‌کند تا تولیدات داخلی هدفمند و با کیفیت باشد. البته قرار است همین روند هم در مورد شرکت بوئینگ اجرایی شود.