پیش‌بینی انقلاب غذایی در پساتحریم

گروه صنعت و معدن: موسسه بین‌المللی یورومانیتور در گزارش جدید خود اعلام کرده است که پس از اجرای برجام و برداشته‌شدن تحریم‌های بین‌المللی، صنعت مواد غذایی‌ بسته‌بندی‌شده‌‌ در ایران‌ دچار تحولی بنیادین خواهد شد. براساس گزارش جدید این موسسه‌ معتبر بین‌المللی که در زمینه مطالعات بازارهای جهانی فعال است،‌‌ صنعت مواد غذایی بسته‌بندی‌شده در ایران به‌تدریج از وضعیت نابسامان سال‌های گذشته بیرون خواهد آمد و رو به بهبودی خواهد گذاشت. در سال 2015، اقتصاد ایران در مقایسه با سال 2014، از ثبات بیشتری برخوردار بوده و دلیل این امر کاهش نرخ تورم و بهبود قدرت خرید مردم است که‌ به ‌نحو موثری بر میزان تقاضا برای مواد غذایی بسته‌بندی‌شده تاثیر می‌گذارد. در حالی که مواد غذایی بسته‌بندی‌شده عمدتا به علل جامعه‌شناختی جایگاه ضعیفی در میان مصرف‌کنندگان ایرانی دارند، به نظر می‌رسد این روند دچار تغییر شده و مشتریان پول بیشتری در حوزه‌ مواد غذایی بسته‌بندی‌شده هزینه می‌کنند. این امر سبب شده که این صنعت در سال 2015 در مقایسه با سال‌های 2013 و 2014 از نرخ رشد بهتری برخوردار باشد.

افزایش نرخ رشد

ثبات فضای کسب‌وکار و کمترین میزان‌ افزایش بهای‌ محصولات، کمک کرده است که غذاهای بسته‌بندی‌شده در سال 2015 از رشد قابل‌توجهی برخوردار باشند. پس از نهایی ‌شدن توافق میان ایران و گروه 1+5، فضای کسب‌وکار ایران به‌تدریح نشانه‌های امیدبخشی را نشان داده است. پس از توافق وین، شرکت‌های تامین‌کننده مواد غذایی که امیدوار بودند با رفع تحریم‌های اقتصادی‌ وضعیت کسب‌وکار بهبود چشمگیری یابد، توانسته‌اند به‌طور جدی روند واردات مواد اولیه و کالاها را بهبود بخشند که این امر ثبات و حتی کاهش بهای خرده‌فروشی در برخی از حوزه‌ها را به همراه داشته است. اگرچه تحول واقعی عمده‌ای هنوز در زمینه‌ تحریم‌ها صورت نگرفته است، اما طرح این اندیشه به نحو مثبتی سبب بهبود عرضه و تقاضا در بسیاری از رده‌های مواد غذایی‌ بسته‌بندی‌ شده است.

جدال سنت و مدرنیته‌

مواد غذایی سنتی‌ همچنان از اهمیت ویژه‌ای در بازار محصولات غذایی ایران برخوردارند. در این حوزه کالاهایی که به شیوه‌ سنتی تولید می‌شوند در زمره‌ نخستین بازیگران تاثیرگذار صنعت مواد غذایی بسته‌بندی هستند. بهای پایین و پایگاه گسترده‌ مصرف‌کنندگان، سبب تضمین جایگاه این کالاها شده است. بارزترین مثال این حوزه نان است که‌ در عرصه صنایع‌ غذایی ایران بسیار قدرتمند است. با این حال، به اعتقاد کارشناسان چه‌بسا در سال‌های آتی نان‌های سنتی به دلیل رشد سریع شهرنشینی سهم بازار خود را به نان‌های صنعتی بسته‌بندی واگذار کنند. محبوبیت کالاهای سنتی عمدتا مرهون عادات غذایی و ذائقه‌ مصرف‌کنندگان ایرانی هستند. مردم ایران عمدتا ترجیح می‌دهند نان‌ تازه‌ مصرف کنند و آن را از محل‌هایی که می‌شناسند تهیه‌ می‌کنند. در حال حاضر، نان‌های صنعتی بسته‌بندی‌شده‌ عموما تحت‌الشعاع نان‌های سنتی‌ هستند که از سوی نانوایی‌های کوچک بومی در محله‌ها پخت می‌شوند.

بازار همچنان در دست سنتی‌ها

مغازه‌های کوچک خواربار فروشی همچنان بر بازار حاکم‌اند اما شیوه‌های سنتی عرضه‌ محصولات با چالش‌هایی از سوی کانال‌های جدید مواجهند. همزمان با رشد شیوه‌ تمرکز خرید مصرف‌کنندگان، سوپرمارکت‌ها و هایپرمارکت‌ها به نحو روزافزونی نقش مهم‌تری در حوزه‌ توزیع مواد غذایی بسته‌بندی‌شده ایفا کرده‌اند. این مراکز خرید، طیف گسترده‌ای از کالاها، از جمله مواد غذایی، پوشاک و کفش و کالاهای بهداشتی و زیبایی و محصولات بهداشت شخصی را در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌دهند. آنها عمدتا در مال‌های بزرگ قرار دارند که تنوعی از فودکورت‌‌ها، مجموعه‌های سینما‌یی و مراکز تفریحی ـ سرگرمی را در یک مکان برای همه‌ اعضای خانواده در خود جای می‌دهند. افزایش روزافزون سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای و هایپرمارکت‌ها به معنای اختصاص فضا‌های وسیع‌تر برای عرضه‌ محصولات‌ خاص‌ و تخفیفات بیشتر برای مواد غذایی بسته‌بندی‌شده‌ است که به نحو مثبتی میزان فروش را در سال 2015 تحت تاثیر قرار داده و از سهم بازار خواربارفروشی‌های کوچک کاسته است. با این حال، این کانال‌های جدید همچنان راه درازی درپیش دارند تا بتوانند حاکم بلامنازع این بازار شوند، چرا که خواربارفروشی‌های کوچک هنوز به‌دلیل تعدد بسیار چشمگیرشان حضور بسیار قدرتمندی در بازار ایران دارند.

چشم‌انداز پیش‌رو

یورو مانیتور در گزارش اخیر خود اعلام کرده است که درس‌های دوران تحریم و وضعیت باثبات‌تر اقتصادی‌ ایران موجب افزایش رشد در سال‌های پیش رو خواهد شد. از دیگر نکات برجسته‌‌ این است که این گزارش سست ‌شدن و رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را یک دستاورد بزرگ در حوزه‌ محصولات غذایی بسته‌بندی دانسته است. این موسسه پیش‌بینی می‌کند ورود شرکت‌های جدید چندملیتی و بازگشت مجدد کشورهایی که بازار ایران را ترک کرده بودند، بسیار محتمل است و می‌تواند به‌کلی فضای رقابتی بازار ایران را در بسیاری از حوزه‌ها متحول کند. از سوی دیگر، این شرایط موجب تسهیل شرایط واردات مواد اولیه و نیز کالاهای کامل از سوی شرکت‌های تامین‌کننده ایرانی خواهد شد و به بهبود این عملیات‌ها خواهد انجامید. ورود شرکت‌های چندملیتی و بهبود عملکرد شرکت‌های داخلی سبب خواهد شد بازار ایران که اکنون در بسیاری از حوزه‌ها زیرساخت‌های ضعیفی دارد، به میدان اصلی نبرد بر سر سهم بازار تبدیل شود.