مزاحمان شروع کار در پایتخت

به همین دلیل مصائب و مشکلات تولیدکنندگان خرد در پایتخت‌ها که می‌تواند نمونه‌ای از مسائل مبتلا به سایر تولیدکنندگان خرد در دیگر نقاط کشور باشد همواره مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، به همین دلیل می‌توان گفت نتایج این ارزیابی‌ها در تحقق راهبرد «تولد و رشد بنگاه‌های خرد» اثرگذار است. در گزارش بازوی پژوهشی مجلس این نکته مد نظر قرار گرفته که مطالعات تطبیقی در رابطه با تاسیس و رشد کسب‌وکارهای خرد در سایر کشورها نشان می‌دهد مواردی چون کاهش تقاضا در بازار، عدم توانایی در دستیابی به نقدینگی مورد نیاز، سیستم‌های مالیاتی پیچیده و شرایط ناپایدار اقتصادی، موانع تولید و توسعه کسب‌وکارهای خرد هستند. براساس مطالعه میدانی در تهران، 60 درصد مصاحبه‌شوندگان بالا بودن میزان اجاره‌ها، 50 درصد رکود بازار و 38 درصد ناعادلانه بودن مالیات‌ها را به‌عنوان مانعی مهم در برابر تاسیس و رشد کسب‌وکارهای خرد عنوان کرده‌اند. ساماندهی اجاره واحدهای اقتصادی یا فراهم کردن مکان‌هایی برای عرضه تولیدات ایرانی با هزینه کم توسط دولت و شهرداری، تلاش در جهت عادلانه بودن مالیات‌ها به ویژه با اجرای صحیح قانون مالیات بر ارزش افزوده و ایجاد رونق اقتصادی و گسترش صادرات و صنعت گردشگری با هدف ایجاد تقاضا از موارد پیشنهادی واحدهای خرد مصاحبه‌ شونده برای رفع موانع مذکور است. همچنین دراین گزارش میدانی در مجموع چهار گروه تولیدی و چهار گروه خدماتی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند که در بخش تولیدی، تولیدکنندگان (نجاری مبلمان، پوشاک، کیف و کفش و صنایع دستی) و گروه‌های خدماتی (خوراکی، کتاب فروشی، لوازم خانگی و فروش پوشاک) به سوالات پیش‌بینی شده پاسخ داده‌اند که با بررسی پاسخ‌ها، این گروه‌ها از رکود موجود در بازار، اخذ مالیات غیر قابل پیش‌بینی، بالا بودن اجاره، قاچاق محصولات و... به‌صورت مشترک به‌عنوان عمده مشکل راه‌اندازی مشاغل خرد یاد کرده‌اند. در بخش خدمات نیز اجاره بالا، افزایش مالیات، چرخه توزیع مواد اولیه گران و انحصاری، حمایت‌های دولتی و حکومتی تبعیض‌آمیز و... به‌عنوان چالش‌های کسب‌و‌کارهای خرد قید شده است.

موانع کسب‌وکارهای خرد در تهران

در بررسی‌های صورت گرفته «بالا بودن اجاره، رکود بازار، ناعادلانه بودن مالیات، بالا بودن میزان مالیات، عدم نظارت کافی دولت، عدم دسترسی به وام مناسب، بوروکراسی، عوارض دائمی و نابجای شهرداری، ضعف زیرساخت، گرانی مواد اولیه، پیچیدگی و زمانبر بودن و اخذ مجوز، عدم حمایت از حق مالکیت فکری، بیشتر بودن سود واسطه از تولیدکننده، نبود ثبات اقتصادی و سیاسی، نبود امنیت قضایی و فقدان آموزش و مشاوره کافی و کارآفرینان» از جمله مهمترین موانع تاسیس رشد کسب‌و‌کارهای خرد در تهران به ترتیب اولویت یاد شده است. موانعی که برای عبور از آنها چالش‌هایی نیز ارائه شده که در جدول فوق به آن اشاره شده است. موانع تاسیس و اداره بنگاه‌های اقتصادی همواره مورد انتقاد فعالان اقتصادی و داوطلبان تاسیس بنگاه‌ها در ایران بوده است. هر چند درباره میزان تعطیلی واحدهای تولیدی آمارهای رسمی موجود نیست، اما اظهارات مسوولان مربوطه نشان می‌دهد درصد قابل‌توجهی از بنگاه‌های تاسیس شده به دلایل مختلف از جمله تامین مالی،‌ مالیات، رکود، بالا بودن قیمت تمام شده محصولات بر اثر فناوری قدیمی و مقیاس نامناسب، وجود کالاهای قاچاق و... در وضعیت تعطیلی یا توقف تولید قرار گرفته‌اند.براساس بررسی‌های صورت گرفته می‌توان موانع کسب‌وکارهای خرد را در زمینه‌ها و موضوعات مختلف تحت بررسی قرار داد، در هر تحلیل می‌توان کار را در دو حوزه محیط داخلی و خارجی صورت داد.در محیط داخلی به تمامی عواملی گفته می‌شود که تحت کنترل سازمان بوده و سازمان می‌تواند با اصلاح خود آنها را تغییر دهد و در محیط خارجی شامل تمامی عواملی است که یک سازمان و مدیریت آن کنترلی در ایجاد یا رفع آن ندارد. این عوامل برای یک سازمان از جمله کسب‌وکارهای خرد یک احتمال و شانس محسوب می‌شوند. برای اصلاح و حذف موانع محیط داخلی یک کسب‌وکار لازم است مدیران این کسب‌وکارها خود را تغییر دهند.مواردی مانند روش‌های مدیریتی، روش‌های تولید، روش‌های بازاریابی و ... موارد داخلی هستند.به‌طور طبیعی در مرحله اول حاکمیت از جمله دولت و مجلس نمی‌توانند اولویت اصلاح محیط کسب‌وکار را روی محیط داخلی قرار دهند.دست‌کم باید شرایط کسب‌وکار به نحوی باشد که یک کارآفرین و مدیر لایق و کاردان بتواند رشد کند و سپس باید موضوع محیط داخلی بررسی شود. در هر صورت تا محیط برای مدیران و کارآفرینان لایق فراهم نباشد نمی‌توان انتظاری برای تاسیس و رشد بیشتر این واحدها داشت. در همین راستا در این تحقیق تمرکز روی موانع محیط خارجی کسب‌وکارهای خرد است. به عبارت دیگر هدف در این تحقیق، یافتن مسائلی است که یک مدیر کسب‌وکار با قابلیت‌های مناسب کارآفرینانه با آن دست به گریبان است. در این خصوص بررسی محیط خارجی از دو منظر تحلیل محیط عمومی شامل محیط‌های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، سیاسی- قانونی، فناوری، جهانی و تحلیل محیط نزدیک یا صنعت که شامل عواملی همچون مشتریان، رقبا، تامین‌کنندگان و بازار می‌شود، قابل بررسی است.

پیشنهادها

پس از بررسی چهار گروه تولیدی و چهار گروه خدماتی و بررسی موارد مطرح شده در نظرسنجی صورت‌گرفته مشخص شده موانع رشد و تاسیس کسب‌و‌کارهای خرد در مجموع 4 پیشنهاد برای تاسیس و رشد کسب‌وکارهای خرد در نظر گرفته شده که عبارتند از: 1- تقویت تقاضا (به‌ویژه از طریق توسعه صنعت گردشگری و با جذب گردشگران خارجی). 2- رونق دادن به بخش‌های مولد و دارای ارتباطات پیشینی و پسینی و بالادستی و پایین‌دستی نظیر ساختمان.3- نرخ تعرفه گمرکی و سود بازرگانی برای تجهیزات سرمایه‌ای کمتر شود تا فشار سایر محدودیت‌ها مانند سود بانکی یا قاچاق که قابل کنترل و چاره نیست، جبران شود. 4- برای تولیدکنندگان خرد، محل‌هایی برای عرضه محصول و ارتباط با مشتری تدارک شود؛ به‌ویژه با نرخ تمام شده یا مشارکت در سود فروش.

از سوی دیگر انجام مصاحبه‌های میدانی در فرآیند تهیه این گزارش، اطلاعات جانبی شایان توجهی نیز به‌دست آمد؛ از جمله اینکه تعداد زیادی از مصاحبه‌شونده‌ها، اعتقاد داشتند دولت باید محصولات را قیمت‌گذاری و بر قیمت‌ها نظارت کند و دولت و اتحادیه باید مواد اولیه و ماشین‌آلات و تسهیلات مالی ارزان‌‌قیمت در اختیار آنها قرار دهند. این مسائل نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از فعالان کسب‌وکارهای خرد که مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند، دانش عمومی کافی در حوزه‌های اقتصادی، حقوقی عمومی ندارند.

از سوی دیگر بنابر اظهارات اکثر کسب‌وکارهای خرد اجاره بیشترین سهم را در هزینه تولید دارد.

بنابراین بنگاه‌های خرد در تهران بیش از هر چیز خواهان ساماندهی وضعیت اجاره مکان‌های تولید و عرضه محصولات خود هستند. بسیاری از کسب‌وکارها رکود بازار با وجود هزینه بالای تولید را عامل ورشکستگی یا در آستانه تعطیلی و کاهش نیروی انسانی شاغل در واحد خود بیان کرده‌اند. افزایش مالیات‌ها در 2 سال اخیر بدون آنکه تولید رونق یافته باشد و اجرای ناقص قانون مالیات بر ارزش افزوده (به نحوی که از تولیدکننده و فروشنده نهایی مالیات اخذ می‌شود اما هنوز واسطه‌ها مالیات خود را نمی‌پردازند) نیز باعث شکل گرفتن نگاه بدبینانه‌ای در میان کسب‌وکارها مبتنی بر ناعادلانه بودن نظام مالیاتی شده است. تولیدکنندگان از کمبود نقدینگی به‌ویژه سرمایه در گردش و نیز طولانی و پرهزینه بودن دسترسی به وام برای شروع کار نیز شکایت دارند. تلاش در جهت رفع اهم موانع کسب‌وکارهای خرد می‌تواند زمینه ایجاد و رشد بیشتر آنها را در پی داشته باشد.

اهمیت و جایگاه کسب‌و‌کارهای خرد

بررسی اهمیت کسب‌و‌کارهای خرد در جهان بیانگر آن است که در حال حاضر کسب‌و‌کارهای خرد و کوچک به‌عنوان تسریع‌کنندگان اقتصادی، اجتماعی و توسعه سیاسی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه شناخته می‌شوند.کسب‌و‌کارهای خرد نقش مهمی را در کشورهای مختلف جهان بازی می‌کنند. به‌عنوان مثال تنها در هندوستان بیش از 29 میلیون کسب‌و‌کار خرد وجود دارد که 69 میلیون نفر در آنها به کار مشغول هستند. در مجموع کسب‌و‌کارهای خرد 45 درصد تولیدات کشور هندوستان و 40 درصد کل صادرات آن را پشتیبانی می‌کنند. این آمار در حالی است که در این کشور 94 درصد کسب‌و‌کارهای خرد ثبت نشده و به‌صورت غیررسمی به فعالیت مشغول هستند. از سوی دیگر سهم و نقش بالای بنگاه‌های خرد فقط مخصوص اقتصادهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته نیست. براساس آمار 19 میلیون کسب‌وکار خرد در اتحادیه اروپا وجود دارد که 91 درصد کل تعداد شرکت‌ها را در برگرفته است. این تعداد شرکت 6/ 39 میلیون نفر را دراین اتحادیه به کار مشغول کرده که 7/ 29 درصد از کل اشتغال (چه خصوصی و چه دولتی و خارجی) را بر عهده دارد.

تجربیات جهانی موانع تاسیس و رشد کسب‌‌وکارهای خرد

از سوی دیگر بررسی وضعیت کشورهای موفق در زمینه استفاده از ظرفیت کسب‌وکارهای کوچک می‌تواند ایده‌هایی برای سیاست‌گذاران ایرانی داشته باشد.معمولا سخت‌ترین مرحله عمر کسب‌وکار خرد راه‌اندازی و شروع محسوب می‌شود. بسیاری از این کسب‌وکارها در همان سال اول با شکست مواجه می‌شوند. صاحبان این کسب‌وکارها اذعان دارند که سخت‌ترین مرحله کسب‌وکار آنها سه سال اول شروع به کارشان بوده است. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که فارغ از اندازه یک کسب‌وکار، تقریبا در اکثر کسب‌وکارها دستیابی به نقدینگی مانع اساسی و کلیدی صاحبان کسب‌وکارهای خرد و کوچک بوده است.